Kendimi bildim bileli tek idealim olarak belirlediğim oyun sektörüne dahil olduğum 2014 senesinden bu yana, sektörde çok fazla şey değişti. Özellikle de Türkiye’de. Bu değişimler kapsamında dünya ile de paralel sayılabilecek fakat Türk insanının kafa yapısı itibari ile çok daha yoğun ve kirli bir biçimde, oyun sektörünün “Karanlık Çağ” diyebileceğim bir döneme girdiğini düşünüyor, ve her geçen gün daha yoğun bir yalnızlık hissiyatı içinde buluyorum kendimi. Sektörün içindeyseniz neden bahsettiğimi gayet iyi biliyor olmalısınız. O karanlık kelime: ‘Hypercasual’*. Geride kalan 2 senede sektörde yaşadığım deneyimlerim üzerine geçtiğimiz ay içinde yaşadığım birbirinden bağımsız birkaç vukuattan, ve bir arayışta dahi olmamama rağmen şirketlerin devamlı tarafıma ulaşmasından, her birinin aynı vasat beklentiler içinde olmasından dolayı an itibariyle bardağım taşmış bulunmakta. Düşüncelerimi açık seçik beyan etmezsem sıyıracağımı hissediyorum. ‘Hypercasual’ camiasındaki hiçbir şirket veya işveren ile gelecekte herhangi bir etkileşimim olmasını da istemiyorum, haliyle fişlenmeyi de dert etmiyorum. Kimse kusura bakmasın ama – ya da baksın, umrumda değil – ‘Hypercasual’ denen şey oyun sektörünün kanseridir, vebasıdır ve düşebileceği en dip noktadır.

Çok sıkkın ve sinirliyim. Kendime ve herkese.

Etrafıma baktığımda çok fazla kişinin aynı şeyleri düşündüğünü fakat kimsenin bir şey söyleyemediğini görüyorum. Herkes işsiz güçsüz kalmaktan, damgalanmaktan korkuyor. Aynı günümüz Türkiye’sinde sorunlardan bahsetmek gibi, ya da bahsedememek. İşin kötüsü, bu tarz bir serzeniş gerçekten de sektörden dışlanmaya yol açabilir görünen o ki – belki de şimdiye kadar yapmak üzere olduğum şeyin bir benzerine şahitlik etmemiş olmamın sebebi de budur. Benim tahammül edecek enerjim kalmadı, haliyle birileri tarafından kulaktan kulağa “Bu çocuk bizim şirketlerimize böyle böyle demişti, bu çocuktan uzak durun, bu çocuk bilmemne” diye laflar dolaşacaksa, dolaşsın; neler olup bittiğini birinci elden göreceğim.

Herkese soruyorum; gerçek oyunlar hakkında en ufak fikri olmayan, paraya olan açlığından tam manasıyla gözü dönmüş kişi ve şirketlerin kol gezdiği, dolandırıcılığın norm haline geldiği bir sektörde – aslen çok masum ve içten olması gereken ‘oyun’ sektöründe, çıkıp da “Ne oluyor yahu, nereye gidiyoruz biz?” diyen kimse yok mu ya? Geçmişte sadece birkaç yakın arkadaşım / meslektaşım ile konuşabildim bunları, aldığım cevap her seferinde aşağı yukarı “Haklısın fakat ne yapalım abi.” oldu. Ülkedeki sektörel anlayış ve özellikle de ekonomi bu vaziyetteyken kimseye maddiyatı öne koyduğu için kızamam, kızmıyorum. Sadece içtenliğimle merak ediyorum o yüzden; her şeye rağmen ideallerine bağlı kalan, “ruhunu şeytana satmayı reddeden” kimse yok mu? Herhangi bir store’da resmen 50.000 tane bulabileceğimiz ‘match-3’ / ‘board game’ / ‘stick figure’ / ‘shit 2D’ / ‘ass 3D’ oyunu, diğer 49.999 kopyasından tesadüfen sıyrılıp tutunca, bunu ve eline geçen parayı “başarı” yahut “oyun yapmak” zannedip egolarında boğulan kişilerin ve şirketlerin hegemonyasından oluk oluk tiksinen tek kişi ben miyim? Hypercasual ‘sözde’ oyunlar yaptığını idda eden, aslen tek yaptığı hazır çöp adam asset’lerini** sıraya dizip “Oyuncuyu nasıl daha çok söğüşleriz, ekrana nasıl daha fazla banner reklam sıkıştırırız, başlama butonunu reklamın neresine koysak da oyuncu yanlışlıkla reklama tıklasa, oyuncu replay butonuna tam basacakken üstüne reklam çıksın da store’a yönlendirilsin” gibi şeyler düşünmek olan, oyunların en temel prensiplerinden dahi tamamen bihaber, tek önemsediği para ve insan psikolojisini suistimal etmenin yolları olan kişilerin ve şirketlerin her yeri sarmasından fiziksel anlamda kusmak üzere olan bir tek ben mi varım? Niye ayaklanmıyoruz abi?

- Dipnot temizliği 1 -

*: Son zamanlarda bu konuda iş teklifi getiren insanlara verdiğim "Hypercasual ‘sözde’ oyunların altında yatan fikirlerden de, bu oyunları tasarlamaktan da, oynamaktan da tek kelimeyle tiksiniyorum.” (Kibar olmak adına hiç bu kadar net yazamadım tabii bunu.) cevabıma tepki olarak (olsa gerek) “Yoo hayır, biz casual oyun yapıyoruz. Hypercasual oyunlar konusundaki görüşlerinize katılıyoruz!” diyen bir güruh doğmuş. İlk anda “Ulan ‘The Sims’ de casual, ‘Euro Truck Simulator’ da casual, hatta ‘Factorio’ da casual neticede. Belki?” diye düşünmek istiyor insan, lakin alakası yok ne yazık ki. Evet, gerçekten de kağıt üzerinde casual oyun yapıyorlar belki, fakat bu yazıda okuduğunuz ve okuyacağınız çoğu şey bir nebze daha hafif olabilmekle birlikte Türkiye’deki casual sözde oyun şirketleri için de geçerli, zira store’larda 50.000 değilse de 25.000’er tane bulabileceğiniz tavla, okey ve kart oyunları da, en az hypercasual ‘sözde’ oyunlar kadar ‘sözde’ oyundur. Binlerce senelik bir oyunun 25.000 adet mobil uyarlaması arasında bir tanesi sıyrılmıştır, ve şirket / kişi oyun yaptığını zannetmektedir. Evet, oyun yaptınız, bravo.

**: Bir teori tabii ama, 2012 yılı civarlarında henüz ‘mixamo’ gibi servisler yokken bedava oyun asset’leri paylaşılan bir forumda rig’lenmiş ve kullanıma hazır bir çöp adama rastlamıştım. Çok net hatırlıyorum, o ünlü büyük kafalı çöp adam. Ya çok benzeri, ya da ta kendisiydi. İşin trajikomiği, bu işi ilk yapan insanlar bu tür asset’lerin bir karakter modeline bağlanabileceğinden habersiz olacak kadar bilgisizlerdi muhtemelen, ya da oyunun bir şeye benzeyeceğine dair hiçbir umutları yoktu ve üşenmişlerdi basitçe. Öyle ki, (Nasıl tutabildiğini aklım hâlâ almıyor ama)(Aslında alıyor, Einstein’ın deyişiyle “infinite human stupidity”) tutan ilk hypercasual oyunlar itibariyle bu cahillik camiada bir tarz, bir imza oldu resmen. Nasılsa ortaya çıkacak ürünün kaliteli veya özgün olması da kimsenin umrunda değil, herkesin işine geliyor bunu kasıtlı bir seçim olarak tanıtmak, benimsemiş gibi davranmak. Düşünsenize, vasatlıklarını bir nebze kurtarmak için “Şuraya bir karakter koyup zemini de bir tema kapsamında giydirmesek mi?” deseniz, “O nasıl yapılıyor bilmiyoruz ki” ya da “Kim uğraşacak” yerine “Ooo hayır, biz hypercasual yapıyoruz. Sen bu işten anlamıyorsun galiba.” falan diyebiliyorlar.

Aslında, benim sorunum çok basite indirgenebilir: Oyun deyince aklınıza ne geliyordu? İçtenliğimle soruyorum arkadaşlar, korkmayın, oyun neydi yahu?

Oyun; hikayesiyle, görselleriyle, müzikleriyle, unutulmaz karakterleriyle, eşsiz diyaloglarıyla, sunduğu özgürlükler ve yaşattığı duygular ile bize bir şeyler katan, yeri geldiğinde kişiliğimizi şekillendiren, adeta bizi biz yapandı. ‘Oyun yapmak’ arzusunun en büyük motivasyonu da, başka insanların hayatlarında benzer bir etkiyi yaratabilme ihtimaliydi.

Ya şimdi oyun deyince aklınıza ne geliyor? Ruhsuz bir şekilde adeta günaşırı basılan*, asla kimsenin umrunda olmamış ve olmayacak, hiçbir özgünlük yahut kalite barındırmayan yüzbinlerce sözde ‘oyun’dan özde ‘suistimal mekanizması’ndan oluşan bir çöplük... Koca bir distopya, bildiğiniz ‘Black Mirror’ bölümü.

Kimse bana çıkıp da trend falan demesin, “Günümüz insanı bunu talep ediyor, bunu oynamaktan zevk alıyor” muhabbeti yapmasın. Hayır, öyle bir şey kesinlikle yok. Bu söylem, vasatlığını makul gösterme arayışındaki kişilerin ve şirketlerin gerçekleri yansıtmayan palavrasından başka bir şey değildir. Aksine, hypercasual çöplüğün yarattığı over-saturation ve bir takım AAA şirketlerin bile micro-transaction, loot-box-gambling, pay-to-win, ads-to-play türü mentaliteleri benimsemeye başlaması gerçek oyuncuların kaliteli oyun açlığını bir hayli arttırmış durumda. Tam olarak bu yüzden indie sektörde kaliteli oyunlara olan rağbet hiç olmadığı kadar fazla. Açın bakın, tek kişinin geliştirdiği ‘Stardew Valley’, iki kişinin geliştirdiği ‘Hollow Knight’, ufak bir stüdyonun geliştirdiği ‘Slay the Spire’ gibi oyunların neler başardığını. Şirket bazında bir örnek olarak da ‘Disco Elysium’ verilebilir. Hypercasual sözde oyun şirketleri “Kişi başı x dolarlık reklam bütçemizle kaç gösterimde ne kadar indirme sayısı ve retention elde edebiliriz de, kaç reklam izletebilirsek kâra geçeriz?” diye düşünürken, gerçek oyun geliştiriciler salt ürettikleri kaliteliyi seve seve satın alan insanlar ile gerçek maddi ve manevi başarıyı elde ediyorlar. Üstelik bunu birer ikişer kişi, hiçbir sermaye olmadan yapıyorlar. Milyon dolarlık yatırımlar almış 30’ar 40’ar çalışana sahip hypercasual sözde oyun şirketleri bu bütçeyi doğru stratejilerle gerçek oyunlar yapmaya harcasa katbekat büyük gelirler elde edilir, üstüne küresel anlamda mevcut durumla kıyaslanamayacak boyutlarda itibar kazanılır.

Sektördeki hypercasual sözde oyun şirketleri istediği kadar yatırım alsın, istediği kadar para kazansın; siz oyun yap-mı-yor-su-nuz! Oyunlardan en ufak an-la-mı-yor-su-nuz! Sözde oyunu tesadüfen tutmuş, ya da yatırım almış kişilerin ve şirketlerin, en seviyesiz üslupla “Sen işsizsin, biz milyonlar içinde yüzüyoruz” düşüncesi zerre umrumda değil. Bir kağıt parçasına yazdığı kelimeleri muska diye cahil insanlara onbinlerce liraya satarak zengin olan dolandırıcı hocadan hiçbir farkınız yok.

Oyun sektörünü bir defterin satırlarındaki sayılar üzerinden takip edip hypercasual sözde oyun şirketlerine yatırım yapmayı 21. yüzyıl dünyasının glitch’i, para hilesi zanneden yatırımcılara da anlatmak istediğim basit bir hesap var: 10 yatırımcının 10 hypercasual sözde oyun şirketine 10’ar birim yatırım yaptığını düşünelim. 10 şirketin 10’u da kağıt üzerinde her şeyi doğru yapsın. Ne kadar doğru yaparlarsa yapsınlar, sonunda o 10 şirketin 6’sı batıyor, 4’ü şirket değerini 50’şer birime çıkarıyor. Başlangıçtaki 100 birim toplam değer sonda 200 birim oluyor. Kazanım var mıdır, vardır tabii, fakat hypercasual sözde oyunlar yapısı itibariyle diğer sözde oyunların tutmamasından besleniyor, ve birileri ne yaparsa yapsın, ne kadar doğru yaparsa yapsın büyük kaybediyor. Bir de 10 yatırımcının 10 gerçek oyun şirketine 10’ar birim yatırım yaptığını düşünelim. Yine 10 şirketin 10’u da kağıt üzerinde her şeyi doğru yapsın. Size her şirketin değerini kaç birime çıkarabileceğini söyleyemem, bir veya birden çok şirketin değerini 10’dan 50’ye çıkarmayı başarıp başaramayacağını da söyleyemem, ama kesinlikle hiçbirinin değer kaybetmeyeceğini ve son toplam değerin 200 birimden yüksek çıkacağını söyleyebilirim. Gerçek oyunların tutması veya tutmaması konusunda tesadüfe yer yoktur. Her şey doğru yapılmışsa ve kaliteli bir ürün ortaya çıkmışsa öyle ya da böyle tutacaktır ve kazandıracaktır, zira kaliteli oyunlar başka kaliteli oyunlarla aynı pazarda olmaktan olumsuz etkilenmez, aksine doğan rekabetten beslenir. Siz hiç ‘Witcher 3’ var diye ‘Skyrim’ oynamayan, ya da ‘Hollow Knight’ var diye ‘Ori and the Blind Forest’ oynamayan birini gördünüz mü? Sadık oyuncu kitleniz seve seve gelecekteki oyunlarınızın testini de yapar, reklamını da. Size sadece kaliteli oyun yapmak düşer.

Tüm bu düşünceler de beni varmak istediğim noktaya getiriyor: Türkiye’de kaliteli oyun yapmak. Örnek olarak da sunulabilecek tek bir şirket geliyor aklıma. Sektörün içinde iseniz bunu da tahmin edebiliyor olmalısınız; çıkardığı oyunları dünya çapında ses getiren, kalite bazında küresel oyun sektörünün devleriyle yarışan ‘TaleWorlds'. Koca ülkede TaleWorlds dışında doğru düzgün oyun yapan / yapmayı hedefleyen bir adet şirket yok mu gerçekten?** Aşmış kodlama bilgilerini, mükemmel tasarım kabiliyetlerini, özgün fikirlerini gidip de CV ve portfolio’larındaki birer sayfaya hapsederek vakitlerini ve enerjilerini hypercasual şirketlerin vasatlığına hibe etmeyi reddeden, elini taşın altına koyan, doğru düzgün bir oyun şirketi kurmaya, gerçek bir oyun üretmeye çalışan kimse yok mu?

- Dipnot temizliği 2 -

*: The Matrix’te Morpheus’un Neo ile ilk simülasyonda yaptığı diyalogdan bir satır geldi aklıma. “There are fields - endless fields - where human beings are no longer born, we are grown.” – makineler sözüm ona şirketleri ve kişileri, yetiştirilen insanlar da bu sözde oyunları temsil ediyor adeta.

**: Deneyimlerim doğrultusunda eski çalışanı olduğum ve orda geçirdiğim günlerimi hâlâ severek andığım Pixofun’ı ve isim isim yazamayacağım birkaç kaliteli oyun şirketini de bu listeye katabilirim. Bilmediğim dahası da vardır şüphesiz. ‘Oyunda kalite’ anlayışımı Türkiye dahilinde en iyi TaleWorlds’ün özetlediğini düşündüm sadece, ki geçmişte TaleWorlds’de çalışabilme şansına erişebilmiş olmadığımı da belirtmeliyim.

“O gerçek oyunu sen niye üretmiyorsun, o düzgün şirketi sen niye kurmuyorsun?” derseniz, ben o gerçek oyunu ve oyunları üretmeye çalışıyorum zaten. Kendimi bildim bileli çalışıyorum ve enerjimin son damlasına kadar da çalışacağım. Beceriyorum ya da beceremiyorum, o benim sorunum fakat; bu ülkede, bu koşullarda, tek başıma (son zamanlarda kız arkadaşımın da katkılarıyla), elimden geldiğince deniyorum. Niye şirket kurmadığıma gelirsek; ben kimim ki şirket kurayım?* Annem milletvekili değil, babam zengin değil, amcam aşiret değil, ben de süper zeka değilim. Orta sınıf bir ailenin kazıya kazıya bir yerlere gelmeye çalışmış orta sınıf çocuğuyum. Hayatım boyunca ne bir tanıdığım oldu, ne bir torpilim. Kimseye yalakalık yapmadım, asla doğrularımdan ve ideallerimden sapmadım**. Velhasıl, vaziyetimi şöyle özetleyebilirim sanırım: Hangi yatırımcı yüzüme bakacakmış? Şaşarım!

Sosyal medyanın gücüne pek güvenen biri olmamama karşın, işbu düşünsel çaresizliğim neticesinde LinkedIn hesabımın 10 senelik tarihinde ilk kez bunları buraya yazma gereği duydum. Çoğu kimsenin bu yazdığımı beğenebileceğini, ya da altına yorum yazabileceğini zannetmiyorum zira etkileşiminiz yanlış kişilerin (mesela çalıştığınız hypercasual sözde oyun şirketlerinin sahiplerinin) feed'lerine düşebilir, bazı kaşlar kalkabilir, bazı başlar yanabilir. Böyle bir beklentim yok haliyle, başınıza bela almayın. Okurken “Evet be, evet.” dediyseniz bile benim ve benim gibiler için hâlâ küçük de olsa bir umut vardır. Söylemek istediğiniz şeyler içinizde ukte kalacaksa özel mesaj yoluyla yazın, kesinlikle okur ve dönüş yaparım. Öte yandan açıkça davamın arkasında olmak isterseniz de ayrıca teşekkür ederim.

- Dipnot Temizliği 3 -

*: Geçmişte bir tür şirketleşmeyi denedim aslında kendi çapımda. 3-5 birikimimi kendimi 1-2 sene cepten idare etmeye adayıp, bir oyun projesine all-in yapabilmek istedim. Benzer bir şey yapabilecek 2-3 kişiyi çok aradım, fakat bulamadım. Ve yine, kimseye böyle bir birikimi olmadığı, ya da olan birikimini böyle bir işe girişerek kullanmak istemediği için kızmıyorum, kızamam. Normal koşullarda kimse tarafından bu tip bir risk alınmasına gerek olmamalı zaten, ve konu da bu, normal koşullardan ne kadar uzak olduğumuz...

**: İdeallerim konusundaki inatçılığıma dair bir anım var. Üniversite 3. sınıfta, sene içinde düzenli olarak sektörden insanlar (reklam sektörü falan tabii) bölüme davet ediliyor, iş hayatı ile ilgili seminerler veriyordu. Günlerden bir gün biri geldi - ismine John diyelim, ve bir workshop düzenleyeceğini söyledi. Olay şu idi; katılımcılar rastgele bir şekilde iki gruba ayrılıyor, bir grup 'kişisel silahlanma karşıtı', diğer grup ise 'kişisel silahlanma taraftarı' posterler tasarlıyor. Ben 'kişisel silahlanma taraftarı' gruba düştüm, fakat bunu savunmak istemiyordum. Benim gibi huzursuz birkaç kişi daha vardı, fakat hiçbirinden bir tepki göremedim, çalışmaya başladılar. Ben elimi kaldırdım, karşı gruba geçmek istediğimi söyledim. John "Workshop'ın amacı bu zaten, mezun olduktan sonra yeri geldiğinde istemediğin işler de yapman gerekecek, idealizm karın doyurmuyor." dedi, "Hiçbir güç bana, hayat görüşüme aykırı bir iş yaptıramamıştır, gelecekte de yaptıramayacaktır." dedim, John "Aç kalırsın o zaman." dedi, ben de "Aç kalırım o zaman." diye yanıtladım. John durdu durdu, birden çok yüksek bir sesle "Kurallar böyle, workshop'ıma katılmayacaksan çık dışarı!" diye bağırdı. Sınıf arkadaşlarım, hocalarımız, herkes şok olmuştu. Tek kelime etmeden dışarı çıktım. Bir hocam geldi arkamdan, "Bleda yapma etme, geç otur yerine, bir şey yapma istemiyorsan." dedi, "Hayır hocam, oturmayacağım izninizle, ideolojilerimden veya idealizmimden utanıyor değilim." şeklinde bir cevap verdim ve 20 dakika kadar dikildim kapının önünde. Ardından kapı açıldı, hocam tasarımların bittiğini söyleyerek içeri davet etti beni. Geçtim oturdum bir köşeye. John'un yüzünde bariz bir tedirginlik vardı. Biraz duraksadı, hiçbir tasarıma bakmadan şu cümleyi kurdu; "Arkadaşlar, bir çoğunuzda huzursuzluk sezdim fakat niye hiçbiriniz bunu yapmak istemediğini söylemedi - diyecektim fakat şu arkadaş söyledi... Ehm. Evet." ve ortaya çıktı ki, bu bir tasarım workshop'ı değil, "Bu meslekte ruhunuzu kaybetmemek için bazen 'Hayır' da diyebilmelisiniz." ana fikirli bir uygulamaymış. Ben ise sadece olduğum insan olarak sunumun 'düşündürücü' boyutunu yok etmiştim. John'un durum karşısındaki hazırlıksızlığı da, ona bu tepkiyi veren ilk kişi olduğumu düşündürmüştü. Diyeceğim o ki, idealizm gerçekten de bazen aç bırakıyor belki ama, bazen de ezberleri bozuyor ve sizi farklı kılıyor.

Oldukça uzun bir yazı oldu, söylemek istediğim birkaç diğer şey de başka zamana kalsın. Buraya kadar okuyabildiyseniz fazlasıyla minnettarım. Umarım düşüncelerimde yalnız değilimdir. Olmadığım varsayımı üzerinden, kapanışı yaparken aklıma söyleyebilecek tek bir şey geliyor; bulun abi beni, bulun. Ben sizi bulamadım, siz beni bulun.

Barış ve sevgi ile...

Bleda